Χρησιμοποίησε περισσότερα από 600 κουτιά κάρβουνο, τα 200 από αυτά μόνο για έναν πίνακα. Θέμα του έξι μουσικοί, έξι καλοί μουσικοί που παίζουν κάτι σκληρό… κάνουν φασαρία. Τρεισήμισι χιλιάδες θεατές πέρασαν την πόρτα της Αποθήκης 9 στο Λιμάνι και ενώ η έκθεση είχε διάρκεια έως τη Δευτέρα 19 Νοεμβρίου, τελικά πήρε παράταση μέχρι το τέλος του μήνα. Η δυναμική προσέλευσης συνεχίζει, δυναμική όμοια με αυτών των έργων που νιώθεις να σε ακολουθούν και όταν φεύγεις κάνοντας σε να θες να επιστρέψεις και πάλι στην ασπρόμαυρη αντιφατική αισθητική τους. Ο Θεσσαλονικιός ζωγράφος που τόσες φορές έχει συζητηθεί για το έργο του και το ήθος του, συνεχίζει να τιμάει την πόλη του με δημιουργίες που από κοινό και κριτικούς έχουν χαρακτηριστεί ως τομή στην ιστορία της νεότερης τέχνης.
Συνέντευξη στο Χρήστο Κρανιώτη
Αν προσπαθήσουμε να βρούμε έναν «κοινό τόπο» στο συναίσθημα του πολυπληθούς κοινού που παρακολούθησε την έκθεση «Unplugged» ποιος είναι αυτός;
Ένα από τα σημεία που έχω αποκομίσει είναι ότι είδαν μια διαδικασία που δεν την είχαν ξαναδεί. Είδαν πως κτίζεται ένα έργο από τα σκίτσα, τα σχέδια, τα προσχέδια, τις μινιατούρες. Γιατί λοιπόν αυτά τα προσχέδια παίρνουν θέση δίπλα από το ολοκληρωμένο έργο; Δεν είχα κάποιο ιδιαίτερο σκοπό. Δεν ήθελα να δείξω τα προσχέδια για να αποδείξω κάτι. Μου βγήκε τελείως φυσιολογική αυτή η διαδικασία. Κι εγώ είμαι επισκέπτης συχνά σε εκθέσεις και θα μου έκανε εντύπωση όλα αυτά τα χρόνια να δω το σκεπτικό των καλλιτεχνών. Να δεις ένα έργο οποιασδήποτε διάστασης αλλά να έχεις εικόνα και για το πριν. Το πώς το έκανε. Είναι μια προσπάθεια έξι χρόνων. Σκέψου πως το 99% ήθελε να αγγίξει τα έργα. Έβλεπαν ότι η υφή είναι μια διαφορετική υφή στους πίνακες και ήθελαν να τα αγγίξουν στην ολότητα τους.
Σε αυτά τα έξι χρόνια ασχολήθηκες μόνο με αυτό;
Δούλευα αυτή την ενότητα η οποία ξεκίνησε με δέκα μήνες μελέτης στην ανατομία του σώματος. Δεν έχω κρύψει ότι έχω μελετήσει Ντα Βίντσι, Ραφαέλο, Μιχαήλ Άγγελο, Ρούμπενς, όλους αυτούς τους δασκάλους πριν.
Μελέτη για να επιτευχθεί ο ρεαλισμός στο ανθρώπινο σώμα;
Όχι για το ρεαλισμό αλλά για να δω τη μυο-σκελετική δομή των ανθρώπων τους. Μελετώντας αυτούς τους μεγάλους δασκάλους διαπίστωσα ότι όλες οι κινήσεις ήταν στο ίδιο μήκος κύματος. Εγώ δεν ήθελα να μπω σε αυτή τη διαδικασία, ήθελα τα στοιχεία που θα εκφράσουν αυτό το έργο να είναι περισσότερα. Προχώρησα λίγο περισσότερο την ανατομία για να μπορέσω να δείξω αυτή τη δόνηση που προκαλεί το σώμα παίζοντας μουσική. Με αυτές τις ακραίες πόζες ήθελα να δείξω την εσωτερικότητα και όχι τη μυϊκή δύναμη.
Συνεπώς μιλάμε για ένα νέο έργο δεν είναι μια εργασία ή ένας διάλογος με τα έργα τους;
Ναι βέβαια, απλά έχει σημασία να το δεις αυτό που σου λέω και αν ερωτηθώ να φανεί αυτό το σκεπτικό μου.
Η μουσική πως προκύπτει στο έργο σου; Είναι τυχαίο που δεν ακούμε μουσική καθώς παρακολουθούμε την έκθεση;
Βάζουμε μουσική αλλά διακριτική για να αφήνουμε το θεατή να φανταστεί τι παίζουν οι μουσικοί των έργων. Δεν ήθελα να υπάρχει μια σύγχυση.
Θα μπορούσε κάποιος να πει, αυτά είναι δημοτικά όργανα γιατί μας βάζεις Βαγγέλη Παπαθανασίου;
Στην ουσία επειδή η εικόνα των ζωγράφων δεν έχει ήχο προσπαθούμε να αποδώσουμε το χρόνο, τη μουσικότητα, την κίνηση. Παγώνουμε μια εικόνα, θέλουμε όμως η εικόνα να έχει όλα τα στοιχεία που προανέφερα. Και παρότι μας δυσκολεύει προσπαθούμε ώστε ο πίνακας να κινείται, να αιωρείται. Η μουσική είναι ένα πάρα πολύ δυνατό διαχρονικό στοιχείο. Έχει πάρα πολύ δύναμη.
Μεγαλύτερη απ’ τα εικαστικά;
Για μένα ναι. Νομίζω πιο πολύ συγκινεί τον κόσμο η μουσική. Η αξία όμως της τέχνης των εικαστικών είναι πιο μεγάλη; Μην ξεχνάμε ότι η ζωγραφική απευθύνεται στην σημαντικότερη αίσθηση του θεατή, την όραση; Αυτό είναι αλήθεια. Αυτό που με ρωτάς είναι δύσκολο. Πιστεύω ότι η ζωγραφική είναι ευρείας αποδοχής. Ο άνθρωπος δημιουργεί μια γλώσσα οπτική. Προσπαθεί να διαβάσει με τα μάτια του και να κατανοήσει με το μυαλό μια διαδικασία πολύ δύσκολη και συγκριτικά με τη λειτουργία της μουσικής.
Το μαύρο φόντο των έργων παραπέμπει στο χάος;
Το σκεπτικό μου ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι παίζοντας πάνω στη σκηνή έχουν μπροστά τους ένα χάος, αλλά ένα χάος δημιουργικό γι’ αυτό και υπάρχουν αυτές οι δονήσεις, γιατί αν παρατηρήσει κάποιος θεατής πιο κοντά θα δει ότι το μαύρο δονείται, έχει έναν παλμό. Οι μουσικοί παίζουν απέναντι σε αυτό το χάος, το προκαλούν, κάποιος γλύπτης είπε ότι του επιτίθενται. Μπορεί το μαύρο να είναι άρνηση αλλά είναι δημιουργική άρνηση. Στις 3 του Νοέμβρη ο Στεφανίδης είπε ότι είναι το καλό και το κακό. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες… ότι παίζουν στην άκρη του κόσμου. Σήμερα άλλωστε ακροβατούμε σαν άνθρωποι με όλα αυτά που μας συμβαίνουν.
Και γιατί οι μουσικοί να μη φορούν ρούχα;
Οι αρχικές μελέτες ξεκίνησαν για να κάνω ντυμένους αυτούς τους ανθρώπους. Εκείνο το διάστημα γινόντουσαν οι μελέτες από μνήμης μέχρι να κατευθυνθεί η όλη η ενότητα. Δε μπορούσε όμως να φανεί πάνω από το ρούχο αυτή η δυναμική που ήθελα να εκφραστεί κι έτσι κατέληξα να είναι οι μουσικοί γυμνοί. Οι τεράστιες διαστάσεις επιλέγονται σκόπιμα ή είναι κάτι που προέκυψε; Ποτέ δε με ενδιέφερε τι διάσταση θα έχει ένα έργο. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μην είμαι φειδωλός ως προς τη διάσταση. Εδώ τα κορμιά έχουν φυσικό μέγεθος αλλά δεν είναι τεράστια. Μπορεί στα μάτια μας να παίρνουν κάποια «τερατώδη» μυϊκή σωματική διάσταση αλλά είναι σε φυσικό μέγεθος. Εγώ θεώρησα ότι θέλω να κάνω μια μπάντα έξι ατόμων χρησιμοποιώντας διαχρονικά στοιχεία όπως είναι η προοπτική.
Υπάρχει και χρήση μαθηματικών κανόνων για να αποδοθούν αυτά τα πορτρέτα;
Τα μαθηματικά τα χρησιμοποίησα στις προοπτικές, στις μεταφορές των έργων από εκεί και πέρα ο τρόπος που δούλεψα δίνει μια τρισδιάστατη ματιά. Τα κορμιά διαμορφώνονται με τέτοιο τρόπο που δεν είναι δικός μου τρόπος, έχει ξαναχρησιμοποιηθεί, απλά εγώ το έκανα με μια σημερινή ματιά και παρουσίαση. Το κάρβουνο ήταν προεπιλεγμένο γι΄ αυτά τα έργα; Το κάρβουνο προέκυψε. Σαν υλικό το ήξερα αλλά δεν ήξερα τη διάσταση του. Άλλο να δουλεύεις σε μια μικρή διάσταση και άλλο σε μια επιφάνεια 9 x 3,5 μέτρα. Δεν ήξερα τις διαστάσεις του κάρβουνου όπως τη δυναμική του ενδεχομένως.
Ποιος τελικά μπορεί να αποκτήσει αυτά τα τόσο μεγάλα έργα;
Είναι κάτι που δε με έχει απασχολήσει ποτέ, δε με ενδιέφερε ποτέ όπως δε σκέφτηκα ποτέ την οικονομική διάσταση και εξέλιξη που μπορεί να πάρει αυτή η δουλειά. Αν το σκεφτόμουν δε θα έκανα τόσο μεγάλα έργα.
Οι μουσικοί σου τι παίζουν ή εσύ τι άκουγες όταν έφτιαχνες αυτή τη δουλειά;
Δε θα σου πω τι άκουγα γιατί ακούω πάρα πολύ μουσική, αλλά οι μουσικοί μου παίζουν κάτι σκληρό. Φωνάζουν. Οι μη συμβατικές πόζες δηλώνουν ότι υπάρχει μια φασαρία. Και επειδή εγώ τους θεωρώ πάρα πολύ καλούς μουσικούς παίζουν αυτό που θέλουν. Ένας καλός μουσικός δεν έχει σημασία τι όργανο παίζει, παίζει τα πάντα. Σε κάποια έργα είδα κάποια υπόνοια χρώματος.
Γιατί;
Δύο πίνακες είναι αυτοί. Με τον έναν υπονοείται η προηγούμενη δουλειά πριν περάσω μετέπειτα στο κάρβουνο και ο άλλος για να πω ότι μετά από αυτή τη δουλειά θα ακολουθήσει και πάλι χρώμα.
Και πάλι στο χρώμα γιατί έτσι πρέπει για το κοινό ή γιατί εσύ θες να αλλάξεις παραστάσεις;
Είναι η φυσιολογική εξέλιξη του καλλιτέχνη. Θέλω να προχωρήσω σε κάτι καινούριο. Νομίζω πως αυτή την αγωνία έχουμε όλοι. Εγώ έχω σχεδόν κλείσει την ενότητα αυτή. Πως αποφασίζεις πως μια ενότητα έκλεισε;Είναι εκεί που αρχίζω να νομίζω ότι επαναλαμβάνομαι. Μίλησες πριν για την υφή των έργων.
Ποιο υλικό τα κάνει τόσο διαφορετικά;
Μπορεί να μελέτησα τους δασκάλους αλλά δεν είχα πληροφορίες σε υλικό, έτσι η προετοιμασία του καμβά είναι καθαρά δικής μου εφεύρεσης. Προσωπικής πατέντας. Ο καμβάς δεν είναι του εμπορίου, τον έχω φτιάξει με δικά μου υλικά τα οποία τα παίρνω δυστυχώς από το εξωτερικό. Το λινό είναι 100% και το παίρνω από την Ιταλία. Επίσης λάδια, ακρυλικά, τέμπερες, μελάνια, βερνίκια δεν τα αγοράζω από το εμπόριο. Έχω ένα μικρό χημείο και τα φτιάχνω ο ίδιος στο εργαστήριο μου. Μου άρεσε η τεχνολογία, είναι εξέλιξη. Αυτό είναι μια σημαντική πληροφορία γιατί φαντάζομαι πως όταν υπάρχει αυτή η χημεία και η ζύμωση στο από πίσω κομμάτι, αυτή η χημεία α αποδοθεί και σε αυτό που βλέπουμε… Έτσι είναι, έτσι ακριβώς έγινε εδώ. Γι' αυτό και δεν είχα πληροφορία και η εξέλιξη έρχεται από έργο σε έργο. Δεν γνώριζα πως θα εξελιχτεί αυτή η δουλειά.
Οι δικοί σου άνθρωποι τι σου λένε;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω τους δικούς μου. Σίγουρα είναι πιο φορτισμένοι. Ήρθε όμως μια γυναίκα και έκλαιγε «Είδαμε επιτέλους ζωγραφική» είπε. Ήταν πολύ συγκινητικά όλα αυτά για μένα.
Για το «μνημειακό» του έργου που τόσο έχει ειπωθεί και στον τύπο, τι σκέφτεσαι;
Γιατί να είναι μνημειακό; Δεν υπάρχουν άλλοι καλλιτέχνες που να έχουν κάνει τέτοια έργα; Ο Ρίχτερ, ο Κίφερ, έχουν κάνει μεγάλων διαστάσεων έργα. Είχαν κάποιο σκοπό; Όχι, νομίζω ότι υπάρχουν κάποιοι καλλιτέχνες που έχουν απλά αυτό το σκεπτικό.
Είσαι ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων, ωστόσο τα έργα σου είναι πολύ επιβλητικά. Πως συνδέονται αυτά τα άκρα;
Έχω κι εγώ τον εγωισμό μου Χρήστο αλλά τον εγωισμό μου δε θέλω να τον βγάλω στους ανθρώπους παρά εδώ πάνω. Νομίζω πως τα άσχημα στοιχεία μας καλό είναι να τα πάρουμε μαζί μας. Τον καλό μου εγωισμό τον βγάζω πάνω στους καμβάδες. Αυτός είναι ο μόνος λόγος που μπορώ να επικαλεστώ σαν απάντηση στο ερώτημα σου. Αυτά μπορώ αυτά κάνω, αυτός είναι ο εγωισμός μου. Τώρα… τους ανθρώπους επειδή είμαι κι εγώ άνθρωπος θέλω να τους σέβομαι, να τους αγαπώ και να τους συγκινώ έτσι απλά και όμορφα.